ईट्स अफ्रिका ब्वना -२ !!

डीस्लेमर : या भागात काहीही चटपटीत नाही.. ६ महिने अफ्रिकेत राहून जेवढी अफ्रिका कळाली ती मांडत आहे.

सविस्तर डिटेल फोटू पहाण्यासाठी चित्रांवर टिचकी मारण्याची मेहनत घ्यावी

ईट्स अफ्रिका ब्वनापासून पुढे ...

सगळ्यात पहिल्यांदा अफ्रिका म्हंटले की ऊभी रहाते ती दक्षिण अफ्रिका. बाकी अफ्रिकन कंट्रीज आपण वाळीत टाकल्या सारख्या तुच्छ लेखतो. आणि त्यात युगांडा म्हटलं की (मराठी माणसाला) मनातल्या मनात हसू आल्याशिवाय रहात नाही. आपल्याला अजुनही अफ्रिका म्हणजे नुसती जंगल आणि डांबरमेड कल्लू आदिवासी आठवतात. काही अंशी खरं आहे. पण पुर्ण नाही. ईथे थोडा प्रकाश टाकतो.

जसे विमान युगांडाच्या हद्दीत येते, सर्व प्रथम दर्शन होते ते "लेक व्हिक्टोरिया" चे. जगातील २ नंबरचे तळं. (बहूदा भुमध्य सागर पहिला आहे) याच विशाल तळ्यातून द ग्रेट रिव्हर नाईल ऊगम पावते. विमानातून एवढे विशाल पाणी पाहून आपण समुद्रावरून जात असल्याचा भास होतो. एंटीबे एक छोटंस अंतरराष्ट्रिय विमानतळ. तिन्ही बाजुंनी लेक व्हिक्टोरियाच्या पाण्याने वेढलेलं.

हवामान :
अतिशय सुंदर मनमोहक स्वच्छ हवामान, मन गार करणारा हिरवागार निसर्ग , भारताच्या मानाने फार फार कमी प्रदुषित, (ईथे नद्या अजुन नद्याच आहेत, गटारं नाही झाली अजुन त्यांची मुळा-मुठे सारखी ). निसर्गाने दिलेला सुंदर नजराणा अफ्रिकेत अजुन शाबूत आहे. याची प्रत्येक क्षणी ओळत पटते.
युगांडा हे विषुववृत्तावर (ईक्वेटरच ना?) येतं. त्यामुळे सुर्याची लंबवर्त किरणे थेट पृथ्वीवर येतात, म्हणून काही जेनेटिक बदल होऊन अफ्रिकन डांबर झाले असं मला कोणी तरी सांगितलं. ईथे ऊन्हाळा-पावसाळा-हिवाळा ऋतूही नाहीत. बारा महिने कधीही पाऊस पडतो आणि काही क्षणात लख्ख ऊनही पडतं. हवामान अगदीच मानवेल असं (ना इंग्लंड-रशिया सारखं गोठवणारं , ना आखाती देशांसारखं वाफावणारं), एकदम झकास वातावरण.ऊत्तम शरिरासाठी लागणारी हवा (नक्की माहीत नाही काय ते) ईथे आहे. म्हणूनच की काय , जागतिक मॅरेथॉन मध्ये यांच्या स्टॅमिन्याचा हात(पाय) कोणी धरू शकत नाही. अस्मादिकांना व्यायामाचा शौक असल्याने , सकाळीच ४ किमी रनिंग करून जिमला जातो. मला माझ्या सारखेच धावणारे दिसत. आधी विचार केला की हे मॅरेथॉन ची तयारी करतात की काय ? पण नंतर कळलं हे महाभाग पळतच कामाला जातात.

संस्कृती / सभ्यता :
माझा मुक्काम युगांडाची राजधानी, कंपाला मधे होता. एंटिबे एअरपोर्ट पासून ८० किलोमीटर. मायकेल ने गाडी सुसाट आणली .... निसर्ग भरभर डोळ्यांसमोरून पळत होता, आणि मी अचंभित होऊन नुसता पहात होतो. मध्येच कुठे तुरळक पुर्णता: नैसर्गिक पणे (सिमेंट्,विटा,पत्रे ,ई न वापरता) बांधलेली घरे दिसायची, आपल्या सारख्या पारावरच्या गप्पा ईथे भरत नाहीत. अफ्रिकेत, मु़ख्यता : युगांडा, केनिया, टांझानिया, मालावी, सुदान ई. देशांत ३ पिढ्यांपासून स्थालांतरित झालेले भारतिय (मोस्टली केम छो भाई ) जास्त आहेत. ईतके की , तुम्हाला आपण भारता बाहेर रहातोय याची जाणिव फार कमी होते. ईथले बहुतांश भारतिय फार श्रीमंत आहेत. तर स्थानिक लोक खालच्या दर्जाची शारिरीक कामे करतात.एक गोष्ट मला स्पष्ट करावीशी वाट्टे.ईथे मी येतानाच मन मोठ करण्याच्या औषधांच्या जाहिरातींचे मोठे मोठे फलक पाहिले. मायकेल ला विचारल्यावर तो हसला. मिळालेली माहीती अशी. अफ्रिकन माणसाच्या सुंदरतेची व्याख्या ईतर जगापेक्षा वेगळी आहे. चेहरापट्टी, त्वचा,बांधेसूद शरिर त्यांना सुंदर वाटत नाही.स्त्रीचं मन जेवढ मोठ तेवढी ती सूंदर. मग बाकी माप बेमाप असले तरी चालेले. ईथल्या स्त्रीला बाई म्हणन्या पेक्षा "बाईमाणूस" म्हटलेलं योग्य. स्त्री-पुरुष दोघांना केस एकदम गवत ऊगवल्या सारखे ऊगवतात.म्हणून हे टकलेच असतात. ९९% स्त्रिया विग घालतात. (मला खटकलेली गोष्ट अशी, तुम्हाला विग घालून केशभुषा करायची आहे तर करा ना , एकसे एक भयानक प्रकार करून ठेवतात, काय माहीत तेही यांना सुंदर वाटत असेल. चिन मध्ये मार्शल आर्ट जसं प्राणांच्या हालचालींवर आधारित आहे, तशी यांची केशभुषा पण प्राण्यांपासून प्रेरित झालेली असावी.) शाळेला जाणार्‍या टकल्या पोरी पाहिल्या की गंमत वाटते.

ईथे गर्लफ्रेंड बॉयफ्रेंड च्या डायरेक्ट फायटिंग होतात .. एकदम सन्नी देओल ष्टाईल मधे. अफ्रिकेत मुळ भाषा इंग्रजी आहे.युगांडन, स्वाहीली ई. लोकल भाषा आहेत, पण इंग्रजी सर्वांना कळते.मला येऊन २ महिने झाले होते. एका बॅंक ईसमाला मी रोज तसा पहात होतो. एक दिवस माझ्या कडे आला , त्याच्या बरोबरच एक पोरगी होती. मला थोडा बाजुला घेऊन गेला. माझी थोडीशी विचारपूस केली. म्हणाला "स्टे विथ माय डॉटर फॉर अ मंथ,इफ यु लाईक हर, किप हर" , माझी कानशिलं गरम झाली. बधीर होऊन मी पुन्हा त्याला विचारलं "व्हाट डिड यु से?" त्याने त्याच टोन मधे पुन्हा तेच ऊत्तर दिलं. मी म्हटल "ऊठ *डव्या , चालायला लाग !! " किप हर म्हणजे काय ? साला काय शोकेस चा माल वाटला का काय !!! मी त्याचा अपमान करून पण त्याला वाईट वाटलं नसावं. कारण जाताना मला म्हणाला "थिंक ओव्हर ईट अगेन !!" माझा पारा आधिच चढलेला, मी मराठीतल्या चतुर्थ श्रेणीतली स्तुतीसुमनं बिंधास्त हासडली. मी बँकेच्या मॅनेजरला हा किस्सा सांगितला.तो भारतिय मुळाचा होता. त्याने मला सांगितले ते ऐकून चाट पडलो. ईथे लोक १०-१० वर्षे सुद्धा गर्लफ्रेंड-बॉयफ्रेंड म्हणून एकत्र रहातात. त्यात "प्रजनन" पण करतात. आणि मग कुठे यांना लग्न करावं वाटलं तर करतात. त्यामुळे त्या माणसाने मला "किप हर" ची दिलेली 'ऑफर' काही मोठी गोष्ट नाही ईथे. माझ्या हॉटेल च्याचमागे एक चर्च आहे. एक विवाह सोहळा चालू होता. जोडपं तसं वयस्करच दिसत होतं. एक ६-८ वर्षाचा मुलगा(पक्क चिंपाजी वाटत होतं) हातात पुष्पगुच्छ घेऊन जोडप्याच्या दिशेने चालला होता. तोही एकदम सुट-बुट टाकून होता (अर्रे वा चिंपाजी सुट-बुटात?) . म्हंटलं हा कोण? तर तो त्या जोडप्याचा एक पुर्व पराक्रम होता. आई-बापाचे लग्न लावणारा तो ईवलासा शाहिद कपूर पाहून मी धन्य झालो.बर लग्न पण लै भारी होतात. माझ्या हॉटेलच्याच आवारात मला बुधवार-शुक्रवारी ४०-५० लोक खुर्च्या टाकून काही तरी करताना दिसायचे. म्हंटलं भिषी बिशी लावत असतील. खरी गोष्ट अशी की ते नवर्‍याचे-नवरीचे मित्र आणि नातेवाईक असतात. लग्नाआधी सगळ्यांना एकत्र बोलावून पैसे गोळा केले जातात. हे नैतिक सक्तीचं असावं. (लग्न करतो एक, आणि बाकीचे पैसे देतात !!! वा !! चांगला बिझनेस होईल , दर महिना अखेरीला लग्न केलं असत मी तर ..) आपल्या ऊलट, ईथे मुलगा(?) मुलीच्या बापाला हुंड्यात गाई देतो. सही ना ? तर लग्नाची प्रोसिजर मला फार आवडली. मोजके लोक( पुणे -३० सारखे, तुमचे ५० आमचे ५० ) चर्च बुक करायंच.मस्त भाड्याने मर्सिडीज आणायच्या. पादरी(फादर) हाही तरी नाकात बोलतो, गुलाबजल दोघांवर शिंपडतो, मग दोघांनी एक मेकांच एक जाहिर चुंबन घ्यायचं,. झालं लग्न. बाजा नाही ,फटाके नाही, काही नाही.प्लस लग्नाला आपलीच कार्टी उपस्थित .(म्हंटलं ईथ जर पोरा-पोरीला हळद लावण्याची प्रथा असती तर ही ध्यानं टॅक्सी/ऑटो च दिसली असती, ते काळ--पिवळं काँबिनेशन). ईथे अमेरिकन कल्चर फार पाळल जातं. साधा सफाई कामगारही सेफटी बुट-हेलमेट , पिवळा पोषाख घालूनच रस्ते साफ करतो. टॅक्सी ड्राईव्हर पण मस्त टाय घालून प्रोफेशनल वागतो. कंपाला शहर फारं सुंदर आणि स्वच्छ आहे, मोठे सुटसुटीत रस्ते,सुंदर बगिचे, सुंदर ईमारती आहेत.

युगांडा-केनियाला तुम्ही अमेरिका-जपानच जंकयार्ड म्हणू शकता. तिकडे फेकून दिलेल्या कार ईकडे येतात. यात टोयोटचं प्रमाण जवळ जवळ ९०% आहे. तरीही ईथे बी.एम.डब्लु. , मर्सिडीज , जीप , वोक्स वॅगन ,मित्सुबीशी, निस्सानच काय हम्मर पण दिसते. कारण ईथले लोक ३ गोष्टींचे फार आशिक आहेत. बाई-बाटली आणि कार. खायला नसलं चालेलं यांच्या बुडाला कार हवी. ईथे भारतिय-चायनिज बाईक्स दिसतील. ऑटो सारखा खाजगी वाहतूक म्हणून याचा वापर होतो. याला "बोडा-बोडा" म्हणतात.

चलन :
युगांडाचे चलन आहे युगांडन शिलींग , १ डॉलर म्हणजे १६००-१७०० युगांडन शिलींग्स. १ रुपया =४४ युगांडन शिलींग्स
केनियाचं केनियन शिलींग , १ डॉलर = ६० के.शिलींग्स किंवा १ रुपया = १.५० के. शिलींग्स.
युगांडात कमीत कमी १०० शिलींगचं तर जास्तित जास्त ५०,०००शिलींग्सच चलन आहे. मला सुरुवातीला खर्चाचा ताळमेळ लागेच ना !!
मी आल्यावर १००डॉलर बदलून घेतले मला १ लाख ७० हजार शिलींग मिळाल्या , तिथल्या तिथे मी लखपती झालो म्हणून आनंद साजरा केला.

यामुळे झालं काय की मी रोज ३०,००० - ५०,०००शिलींगचं एकटा खातो हे मला पचायला जड जात होतं. पण चलन भिकार असलं तरी महागाई फार आहे. त्यातही मी सेंट-सेंटचा विचार करणारा अट्टल पुणेकर असल्याने ऑर्डर करण्याआधी मोबाईल वर ते किती रूपयांत पडतं याचा विचार करत असे. ५०,०००शिलींग म्हणजे बापरे १२०० रुपयांच जेवण? अबब !!! ते जेवण खाताना रत्न जडीत जेवण जेवल्याचं फिलींग येत असे (सोन्याचा घास काय असतो ते मला ईथे कळाले) . पण भारतिय खायचं म्हटलं की किंमत मोजावीच लागणार होती.

आहार :
ईथले लोक मुख्य करून मांसाहारी आहेत. बिफ , पोर्क, हॅम, चिकन , मासे आहारात रोज असतात. यांचा आहार बघून मला पण न्यूनगंड आला. एक बाईच २-३ भारतियांच्या सहज कानाखाली मारेल एवढ सहज खाते. एक नॉनव्हेज करी, भलामोठा भाताचा ढिग , केळ्यापासून बनवलेला कसलासा पदार्थ , बिनस् ,नुसतेच ऊकडलेले बटाटे हा ईथला मुख्य आहार. तसे ईथे भारतिय रेस्टॉरेंट्स ही भरपूर आहेत. तुम्हाला पुर्ण कांदा-लसूण मुक्त सात्विक भोजना पासून , नॉर्थ-साऊथ इंडियन ही भेटेल.वडापाव पण मिळतो. पण तो मॅक'डी चा बर्गरच वाटतो. त्याच्या चवी विषयी नं बोललेलंच बरं. मला सगळ्यात डोक फिरवणारी गोष्ट वाटली ती म्हणजे, माणून हॉटेलात आला, की ईथे फुकटचे पाणी मिळत नाही. ते विकत घ्यावे लागते. साधी पाण्याची बाटली पण ऑर्डर करावी लागते. वेटर पाणी देत नाही... ड्रिंक्स च मेनुकार्ड पुढे करतो. मी त्याला पुन्हा लहान मुला सारखा सोडा (कोक, फंटा) किंवा पाणी आणायला सांगतो .छोटीशी पाण्याची बाटली ८० रुपये ? ते पाणी पिऊन घसा अजून कोरडा पडतो.

भटकंती :
युगांडात असताना थोडासा फिरण्याचा योग आला ! त्यामुळे ईथलं सामान्य लोकांच जिवन कसं आहे हे अगदी जवळून पहाता आलं. अफ्रिकेत अमेरिका,युरोप आणि बाकी ठिकाणांहून लोक जंगल सफारी साठी येतात. त्यामुळे भारी भारी हॉटेल्स आहेत. हे हाय-हाय हॉटेल्स आणि त्यांपासून थोडी दुर आदिवासी लोकांची ६ बाय ६ ची घर (खरं तर झोपड्या) पाहील्याकी मोठा विरोधाभास दिसतो.कुठेही तुम्हाला केळीची झाड दिसतील.ईथल्या फळांना जगात तोड नाही हो. आंबे, कलिंगड, आननस, फणस आहाहा !! एवढी रसाळ .. वा भाई मजा आ गया ! तुमच्या तोंडून हे शब्द निघाल्या शिवाय रहाणार नाहीत. वन्य-जिवन अजुनही समृद्ध आहे. ईथली पोरं माकडांच्या फार जवळ आहेत. अत्यंत चपळ, झाडांवर ईकडून तिकडे माकडा ईतक्याच सराईत पणे हे ऊड्या मारत असतात. (फोटू नाहीत याचा खेद वाटतो)
पोरं गरिब असंली तरी जाम खूष असावित. शिक्षणाचं यांना सोयरसुतक नसाव. शहरात चांगल्या अंतरराष्ट्रीय दर्जाच्या महागड्या शाळा आहेत पण.
ही एक चिमुरडी .. फारच गोड वाटली.

ईथल्या जंगली लोकांना (जे शेती करतात, पशुपालन करतात) त्यांना मसाई म्हणतात. खरेदीची आवड असल्यास मसाई लोकांनी हाताने बनवलेल्या अतिशय सुंदर कलाक्रुती आपणास मिळतील.

युगांडाचं अजुन एक वैशिष्ट्य म्हणजे, ईथे भरपूर टेकड्या आहेत. सपाट पठारी भाग कमी आहे. आणि या हिरव्या गर्द टेकड्यांवर मस्त मस्त बंगले बाधलेले आहेत.ते लांबून बघायलाच ईतकं सुंदर वाटतं.

जिंजा :
कंपाला शहरापासून ८० किमी दुर जिंजा नावाच टाऊन आहे. वाटेतला रस्ता खरोखर सुंदर आहे. मस्त वाटतं


शहराबाहेर निघालं की रस्त्याच्या दोन्ही बाजूंना घनदाट जंगल आहे. रस्ता भरभर जातो पण जंगल काही संपत नाही. निसर्गाच्या सुंदरतेला मर्यादा नाहीत. सलाम करावा वाटतो. मन मोहून तिथेच तंबू टाकून काही काळ रहावसं वाटतं.
जिंजा मध्ये नाईल नदीचं ऊगम स्थान आहे. प्रचंड व्हिक्टोरिया लेक च्या पोटातुन प्रचंड नाईल नदीचा जन्म पहाणे एक वेगळीच मजा आहे. ईथे तुम्ही बंजी जंपिंग, राफ्टींग चा मनमुराद आनंद घेऊ शकता. हॉटेल्सही सर्व सुखसोईंनी युक्त आहेत. वाटेत आदिवासींची घरे आहेत. त्यात मला वाकून जाताना पण त्रास होत होता. कसे रहातात काय माहीत बुआ. यांना कसलाच खर्च नाही. इंटरनेट, केबल टीव्ही , कार , फॅशनेबल कपडे (कपडे हवेत असं ही नाही) किंवा कसल्याच मानवनिर्मित वाढीव गरजा नाहीत. निसर्ग सगळं देतो. आपल्या सारखी गुंठ्यावरून , बांदावरून मारामारी कोर्ट कचेरी ईथे नसावी. कुठेही एखाद झोपड मचान बांधाव,नैसर्गिक रित्या फुकट मिळेल ते खावं आणि दिवस ढकलावे. ऐकीव माहीतीच्या आधारे, काही लोक आयुष्यभर काहीही ऊद्योग न करता जगतात.

स्पिक कॉमन्वेल्थ रिसॉर्ट, मुन्योन्यो :
मी ज्या बँकेच्या कामासाठी आलो , त्या बँकेचा सर्वेसर्वा "सुधीर रुपरेलीया" हा युगांडातला सर्वांत श्रीमंत व्यक्ती.एवढा की युगांडा मधे तो काहीही करू शकतो. १० पंचतारांकित हॉटेल्स , क्लब्स , बँका, अजुन बरंच काही.. स्पिक कॉमनवेल्थ रिसॉर्ट ,मुन्योन्यो हे सप्त तारांकित रिसॉर्ट देखिल त्याचंच.ईथे राजकिय मिटींग्ज होतात. काही महिन्यांपुर्वीच आपले सर सर्दार मनमोहन ईथे येवून भारताचा खजिना थोडासा रिकामा करून गेले.

व्हिक्टोरिया लेक च्या कडेला (जिंजा मधे नव्हे, हे दुसर्‍या टोकाला आहे हे रिसॉर्ट आहे. दिवसाचा रेंट ६००-७०० डॉलर प्रतिदिन. अरबी देशांची बैठक झाली तेंव्हा सगळं हॉटेल बुक केल होतं ५ दिवस. (तेलाच्या किमती का वाढतात ते कळलं आता).

आणखी काही :
भारतात जसं क्रिकेटच वेड आहे, तसंच ईथे फुटबॉलच प्रचंड वेड आहे.मॅच डे ला क्लब्स चे मोठ्या स्क्रीनचे टीव्ही सर्वांसाठी खुले केलेले असतात.फार जोषात हे लोक मॅचचा आनंद घेतात (आमच्या पुण्यातला एक खडूस ईलेक्ट्रानिक्स दुकानदार क्रिकेट मॅच रंगात आली असताना , शो ला ठेवलेल्या टिव्हीचं मुद्दाम चॅनल बदलत असतो.) ईथल्या लोकांना संगिताचं ही वेड आहे. ४-५ लोकं एक मिनी ट्रक काढतात, त्यावर एक म्युझिक सिस्टीम असतं, आणि एक गाणारा. शहरातल्या रस्त्यांवरून मस्त म्युझिक वाजवत फिरतात.थोडक्यात फिरता ऑर्केस्ट्रा. कमर्शीय एरियातुन चालताना बर्‍याच शॉप्स मधून झिंग आणनार्‍या संगिताचे सूर ऐकू येतात. नाईट लाईफ पण एकदम झकास आहे. कसिनो आणि क्लब्स मधे दारू पासून ते विषेश सेवा , सगळं ऊपलब्ध आहे.पोरी बाळींचा द्राक्षासवाचा स्टॅमिना पाहून तोंडात बोट घालायला होतं .. अहो एवढ तर मी पाणी पण नाय पित दिवसाला. पण एक बियर साठी शारिरीक चाळे करणार्‍या किळसवाण्या ध्यानाकड पाहिलं की कससं च होतं... रात्री ८ ला सामान्य जीवन सगळ चिडीचुप होतं... ऊगाच एकटं फिरून सुपरमॅन बनणाराला चाकू,गनपॉईंट वर लुटण्याचे प्रकार होतात. आणि फिरलात तर कृपया थोडे पैसे असू द्यात. कारण काही नाही मिळालं तर ते लोक फटकवतात म्हणे फ्रस्ट्रेशन काढण्यासाठी.

सारांश :
अफ्रिका फार सुंदर आहे, आणि ईथलो लोकही, कोणीही तुम्हाला हाय-गुड मॉर्निंग करेल. आठवा ते पुण्या-मुंबईतले लोक. ओळखीचे असून एक तर वाट बदलतात एक तर त्यांचा मोबाईल तुम्ही दिसले की मगच वाजतो. आणि ते सराईतपणे टाळून जातात.अफ्रिकन लोक तुमच्या पर्सनल लाईफ मधे ढवळाढवळ करणार नाही. ते फार हुषार आहेत. अगदी रूमक्लिनर पण ईंग्लिश मधे बोलतो
या आमची अफ्रिका बघायला , मला विश्वास आहे तुम्हाला अफ्रिका निराश नाही करणार

(संपुर्ण)